Category Archives: Công Nghệ Nuôi Mới

Nhu cầu khoáng chất của tôm thẻ chân trắng

Khoáng chất với tôm là thành phần chính của lớp vỏ- bộ xương ngoài cứng cáp bảo vệ cơ thịt tôm, giúp cân bằng áp suất thẩm thấu của tôm với môi trường, là thành phần của các mô cơ quan, là chất xúc tác quá trình truyền xung động thần kinh và co cơ. Khoáng chất còn đóng vai trò là những thành phần thiết yếu trong cấu tạo của các enzyme, vitamin, các hoocmon. Những ion vi lượng này cũng là nguyên liệu để hoạt hóa các quá trình chuyển hóa, trao đổi chất trong cơ thể tôm.

Các ion vi lượng dù chỉ tồn tại một lượng nhỏ cũng gây ảnh hưởng rất lớn khi bị thiếu hụt. Do tôm thẻ chân trắng có tốc độ tăng trưởng nhanh nhưng sống chung trong môi trường có mật độ cao, vì vậy mà nhu cầu khoáng chất trở nên vô cùng bức thiết. Bên cạnh đó, tôm nuôi trong môi trường nước một thời gian thì lượng khoáng chất sẽ bị cạn kiệt dần, cộng thêm vốn dĩ tôm thẻ chân trắng khi nuôi ở độ mặn thấp đã có hàm lượng khoáng vi lượng thấp sẵn. Do vậy mà trong quá trình nuôi tôm cần bổ sung một lượng khoáng chất để bù đắp vào lượng khoáng mất đi giúp tôm cứng vỏ, dễ lột xác, hạn chế các hiện tượng đục cơ, cong thân, mềm vỏ.

Tôm hấp thu khoáng chất như thế nào?

Việc bổ sung khoáng cho tôm cũng giống như khi bón phân cho cây. Rễ cây được cung cấp nhiều chất dinh dưỡng cùng lúc nhưng lại không hấp thu được bao nhiêu, cây chỉ có thể hấp thu được khi hệ vi sinh vật trong rễ biến khoáng chất thành các phức chất hữu cơ. Với tôm cũng vậy, việc khoáng chất được cung cấp mà tôm có thể hấp thu được hay không hầu như là đều nhờ vào các nhóm vi khuẩn. Các vi khuẩn này tạo cho đường ruột một môi trường acid yếu, là điều kiện để các Chelates (dạng khoáng vô cơ kết hợp với một thành phần hữu cơ như acid amin hay protein, không phân ly khi vào trong đường tiêu hóa) hình thành.

Tôm có nhiều cách để hấp thu khoáng chất một cách trực tiếp, qua đường tiêu hóa khi khoáng được bổ sung vào thức ăn, qua mang tôm khi tiếp xúc với khoáng tạt trong môi trường nước. Độ mặn sẽ quyết định hàm lượng khoáng chất trong nước, từ đó mà ảnh hưởng đến sự hấp thu của tôm. Ở độ mặn thấp, nước không chứa nhiều ion khoáng. Trong quá trình nuôi, hàm lượng khoáng chất mất đi còn có thể do sự hấp thụ phần nào của đất, quá trình thu hoạch tôm, thoát nước khi thu hoạch và rò rỉ, những trường hợp này làm thay đổi hàm lượng khoáng trong ao. Khi tôm bị mềm vỏ hoặc lột vỏ kéo dài mà không lột xác hoàn toàn được, đó là do thiếu các ion Ca, Mg, P đã bị thất thoát khi nuôi. Từ đó, người nuôi phải đánh giá thường xuyên hàm lượng khoáng chất để bổ sung kịp thời khi thiếu hụt.

Hiệu quả khác biệt của Ryolit

Ryolit chứa đầy đủ các ion khoáng vi lượng nhất là Ca, Mg và P với hàm lượng rất phù hợp và cần thiết cho sự phát triển của tôm. Do có nguồn gốc tự nhiên, không gây hại nên các ion này ở dạng dễ hấp thu nhất, và được tôm hấp thu một cách trực tiếp khi bổ sung. Bên cạnh đó, có một sự khác biệt là khoáng Ryolit không chỉ có tác dụng trên tôm mà còn hỗ trợ tích cực sự phát triển của hệ vi sinh vật trong đường ruột. Vi khuẩn cũng cần khoáng chất như tôm, các nguyên tố khoáng vi lượng này cũng là một thành phần không thể thiếu, giúp vi khuẩn có lợi tồn tại và trao đổi chất để phát triển. Nếu hệ vi sinh vật đường ruột này phát triển ổn định thì khoáng chất mà tôm lấy được sẽ được chuyển hóa sang dạng chelates mà tôm có thể hấp thu một cách triệt để. Hơn nửa, hệ vi sinh vật ngoài môi trường cũng sẽ được tái tạo nhờ các ion khoáng này, giúp làm sạch và giữ ổn định môi trường nước.

Quá trình cứng vỏ sau lột xác của tôm cần khoáng chất, tôm sống và hoạt động tốt trong môi trường cũng nhờ khoáng chất làm “chất liệu” tạo ra năng lượng sống. Do đó, Ryolit được bổ sung vào những thời điểm cần thiết sẽ kích thích  hệ enzyme của tôm hoạt động mạnh mẽ, đảm bảo cho các quá trình sinh lý trong cơ thể, giúp tôm chống sốc do các bất lợi từ môi trường. Tôm phát triển khỏe mạnh, linh hoạt, phản ứng lanh lẹ hơn. Hơn nữa Ryolit còn hỗ trợ quá trình thẩm thấu, tăng tỷ lệ sống cho tôm và làm màu sắc tôm trở nên bắt mắt hơn.

Các phương pháp bổ sung khoáng chất vào nước sẽ cho hiệu quả cao hơn so với bổ sung vào chế độ ăn. Định kỳ 7-10 ngày một lần là thời gian thích hợp để bổ sung khoáng Ryolit cho tôm với liều khoảng 1-2kg cho 1000m³ nước, nhằm duy trì nồng độ tối ưu của khoáng chất và các ion. Trong trường hợp tôm yếu, chậm chạp cần tăng liều cao hơn để đảm bảo đủ nhu cầu khoáng. Tôm thẻ chân trắng thường lột xác vào ban đêm nên khoáng chất sử dụng lúc 22-24 giờ là tốt nhất. Sau khi lột xác, nhu cầu khoáng chất của tôm sẽ tăng lên gấp 2 lần vì tôm phải tăng cường hấp thu để tạo vỏ mới, kết hợp với quạt nước cung cấp oxy liên tục cho tôm. Mức ion trong các ao có độ mặn thấp phải được nâng lên để phù hợp với nồng độ của chúng trong nước có độ mặn cao.

Với quy cách dễ sử dụng, bao bì, nhãn hiệu đẹp mắt, Ryolit từ rất lâu đã được bà con nuôi tôm các tỉnh miền Tây tin dùng và cho hiệu quả hơn cả mong đợi. Ryolit tận lực hỗ trợ tốt cho quá trình lột xác của tôm, hơn thế nửa là ngăn chặn các nguy cơ mắc bệnh cong thân, đục cơ trên tôm do thiếu khoáng. Khoáng vi lượng Ryolit còn đặc biệt hơn là có khả tái tạo lại hệ vi sinh vật trong nước, vừa cải thiện và đảm bảo sức khỏe tốt cho tôm nuôi vừa làm sạch môi trường nước. Chắc chắn khoáng vi lượng Ryolit sẽ không làm bà con thất vọng ngay trong lần sử dụng đầu tiên!

Trong quá trình nuôi tôm, vấn đề người nuôi thường xuyên gặp phải là thức ăn thừa, rong tảo phát triển quá mức làm biến động môi trường ao nuôi, khiến tôm chậm lớn hoặc bị bệnh. Đề tài nuôi tôm sú kết hợp cá đối mục vừa được Trung tâm Khuyến nông tỉnh thử nghiệm đã mang lại kết quả tích cực trong việc cải thiện môi trường nuôi tôm bền vững trong ao đìa.

Năng suất cao hơn

Năm 2019, Trung tâm Khuyến nông tỉnh triển khai đề tài khoa học cấp cơ sở “Nuôi kết hợp tôm sú với cá đối mục”, tại Trại Thực nghiệm nuôi trồng thủy sản Ninh Lộc, xã Ninh Lộc, thị xã Ninh Hòa. Quá trình triển khai cho thấy, môi trường ao nuôi ổn định hơn, năng suất tôm, cá cao hơn so với nuôi đơn 1 đối tượng.

Kỹ sư Nguyễn Thị Hương Thảo – Phó Phụ trách Phòng Khuyến ngư, Trung tâm Khuyến nông tỉnh, chủ nhiệm đề tài cho biết, đề tài được thực hiện ở 2 ao nuôi bằng đất, diện tích mỗi ao gần 2.000m2. Trước khi thả giống tôm, ao nuôi đã được cải tạo kỹ lưỡng gồm các khâu như: tháo cạn nước, rải vôi bột, bừa kỹ cho vôi ngấm vào đáy ao, phơi đáy ao. Trong trường hợp ao lót bạt thì chỉ cần vệ sinh bạt sạch sẽ. Sau đó, tiến hành lấy nước vào ao khi thủy triều lên cao, rồi diệt tạp, gây màu nước; khi nước có màu xanh và đo các yếu tố môi trường nằm trong ngưỡng thích hợp thì tiến hành thả giống tôm.

Tôm giống PL15 (chiều dài 13 – 15mm) được thả nuôi với mật độ 10 con/m2, cá đối mục giống đạt kích cỡ 4 – 6cm, thả nuôi với mật độ 0,5 con/m2; sau khi thả tôm khoảng 15 ngày thì tiến hành thả cá đối mục. Tôm, cá giống mua ở cơ sở uy tín, đảm bảo an toàn vệ sinh thú y. Tại mô hình thử nghiệm, nhóm nghiên cứu đã thả 20.000 con tôm sú giống và 1.000 con cá đối mục.

Sau thời gian nuôi 5 tháng, sản lượng tôm đạt 655kg, tỷ lệ sống hơn 70%, cỡ tôm thu hoạch trung bình 43 con/kg, năng suất trung bình đạt 1,6 tấn/ha. Với cá, sau 5 tháng nuôi có thể đạt 0,4 – 0,5kg/con và thu tỉa dần, đến 6 tháng nuôi đạt trọng lượng bình quân 0,5 con/kg thu toàn bộ. Tổng cộng các đợt thu trên 2 ao nuôi trong phạm vi đề tài cho về sản lượng 687kg cá, tỷ lệ sống 70%, cỡ cá thu hoạch trung bình 0,5kg/con, năng suất 1,7 tấn/ha. Điều quan trọng là tỷ lệ sống của cá và tôm đều ở mức cao nhờ môi trường nuôi luôn ổn định.

Từ kết quả đề tài, Trung tâm Khuyến nông tỉnh đã phối hợp với Trạm Khuyến nông thị xã Ninh Hòa tổ chức 2 lớp tập huấn kỹ thuật nuôi kết hợp tôm sú với cá đối mục cho hàng trăm nông dân các xã, phường: Ninh Hải, Ninh Hà, Ninh Ích, Ninh Lộc. Tại đây, các học viên đã được cung cấp kiến thức về quy trình nuôi kết hợp tôm sú và cá đối mục trong toàn bộ các công đoạn, từ quá trình chuẩn bị ao nuôi, chọn con giống, thả giống, chăm sóc quản lý tôm, cá trong suốt quá trình nuôi, thu hoạch.

Góp phần cải tạo ao đìa

Theo nhiều ngư dân, tôm sú là một trong những giống tôm không quá khó nuôi nhưng đòi hỏi môi trường nuôi phải sạch, ổn định. Vì thế, nếu việc xử lý môi trường trong suốt quá trình từ thả giống đến thu hoạch tôm không tốt, tôm dễ bị bệnh, chết, tỷ lệ hao hụt cao, hiệu quả kinh tế thấp, thậm chí không ít hộ nuôi tôm phải chịu lỗ. Cá đối mục có tốc độ sinh trưởng nhanh, khả năng thích nghi tốt ngay trong điều kiện môi trường nuôi có sự chênh lệch lớn về độ mặn, nhiệt độ, mức độ ô nhiễm…

Kỹ sư Nguyễn Thị Hương Thảo cho biết, dựa trên đặc tính của 2 đối tượng nuôi này, trung tâm đã triển khai mô hình nuôi kết hợp tôm sú với cá đối mục. Trong ao nuôi, cá đối mục tận dụng tốt nguồn rong, tảo và một phần thức ăn thừa cùng mùn bã hữu cơ trong ao, giúp môi trường nước nuôi sạch hơn và ít bị biến động, giảm thiểu dịch bệnh, từ đó giảm được chi phí về thuốc và hóa chất trong quá trình nuôi. Đặc biệt trong tình hình hiện nay, khi hầu hết các hệ thống ao, đìa nuôi tôm trên địa bàn tỉnh vẫn chưa được đầu tư về cơ sở hạ tầng như hệ thống cấp, thoát nước, hệ thống xử lý, lắng lọc nước bài bản. Hơn nữa, do sự phát triển nuôi tôm ồ ạt, tự phát, thiếu quy hoạch trong những năm trước đây đã làm cho chất lượng môi trường ao nuôi ngày càng suy thoái, dịch bệnh phát sinh làm cho tôm nuôi chết hàng loạt. Nhiều ngư dân đã bất lực trong vấn đề nuôi tôm, nhiều ao hồ phải bỏ hoang vì nuôi thua lỗ dẫn đến nợ nần và thiếu vốn đầu tư. Một trong những giải pháp cho vấn đề hạn chế ô nhiễm môi trường và nuôi bền vững là nuôi kết hợp nhiều đối tượng không cạnh tranh thức ăn của nhau, thậm chí hỗ trợ cho nhau phát triển. Giải pháp nuôi kết hợp tôm sú với cá đối mục phần nào giảm thiểu dịch bệnh, ô nhiễm môi trường trong ao nuôi tôm, tăng thu nhập cho nguời dân trên một đơn vị diện tích.

Theo ông Lê Bá Ninh – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, đề tài đã đạt được mục tiêu, đó là đưa ra một trong những lựa chọn, giải pháp cho người nuôi tôm hạn chế ô nhiễm môi trường và nuôi bền vững; đồng thời mang về thu nhập ổn định hơn cho người nuôi trồng thủy sản. Sở đã chỉ đạo các đơn vị chuyên môn tiến hành tập huấn, phổ biến mô hình đến người nuôi trên địa bàn tỉnh.

Chế phẩm sinh học trong nuôi trồng thủy sản có tác dụng như là chất thúc đẩy tăng trưởng về dinh dưỡng, chất kích thích miễn dịch, nâng cao khả năng thích nghi với môi trường, có thể xem như là một phương thức dự phòng chống lại các bệnh truyền nhiễm.

Một số loài men vi sinh hiện đang được sử dụng trong nuôi thủy sản, bao gồm Lactobacillus, Enterococcus, Bacillus, Aeromonas, Alteromonas, Arthrobacter, Bifidobacterium, Clostridium, Microbacterium, Paenibacillus, Phaeobacter, Pseudoalteromonas, Pseudomonas, Rhodosporidium, Roseobacter, Streptomyces, Vibrio.

Vì sao men vi sinh lại có tác động tốt?

Các vi sinh vật có lợi trong ruột sẽ làm hạn chế sự bám dính và xâm nhập của vi khuẩn gây bệnh vào đường tiêu hóa (GI). Các chất được sản xuất bởi các probiotics còn có thể đóng vai trò là chất đối kháng hoặc đóng góp enzyme vào hệ tiêu hóa.

Ngoài ra, probiotics còn cạnh tranh với sắt với vi khuẩn gây bệnh. Đối với vi khuẩn gây bệnh, khả năng thu nhận sắt là rất quan trọng để tồn tại trong vật chủ, nhiều gen liên quan đến việc hấp thụ chất sắt có liên quan đến độc lực của vi khuẩn, khi nồng độ sắt thấp, vi khuẩn có thể sinh độc tố giết tế bào chủ để lấy sắt..

Siderophores – các chất có trọng lượng phân tử thấp được sản xuất bởi các chế phẩm sinh học hoặc nội tiết đường ruột có lợi – làm giảm sự tồn tại của sắt đối với vi khuẩn gây bệnh, vì siderophores có ái lực cao với ion sắt, một số vi khuẩn có thụ thể với siderophore của vi khuẩn khác và lấy sắt của chúng.

Một phương thức khác là cải thiện khả năng miễn dịch, tăng hoạt động của đại thực bào và mức độ kháng thể. Probiotic có thể tăng cường khả năng miễn dịch của vật chủ và khả năng kháng bệnh của cá tôm đã nhận được nhiều sự quan tâm trong thập kỷ qua. Trong đó, vi khuẩn lactic (Lactic acid bacteria) và các chủng Bacillus được sử dụng thường xuyên, chúng kích thích phản ứng miễn dịch bẩm sinh và cải thiện khả năng chống nhiễm trùng đối với vi khuẩn gây bệnh. Cuối cùng, cải thiện chất lượng nước trong ao thông qua điều chế hệ vi sinh vật trong nước, cải thiện các thông số hóa lý của nước và kiểm soát mầm bệnh.

Sử dụng men vi sinh hiệu quả

Sử dụng men vi sinh phụ thuộc vào một số yếu tố, cơ bản bao gồm chủng men, mức độ liều lượng, hình thức bổ sung và thời gian áp dụng.

Lựa chọn chủng men phù hợp 

Việc lựa chọn các chủng men vi sinh tiềm năng dựa trên nhiều tiêu chí khác nhau, chẳng hạn như tăng trưởng chất nhầy, dung nạp axit và mật, sống sót trong dịch dạ dày, sản xuất enzyme ngoại bào, sản xuất các chất chống vi trùng, ức chế sự tăng trưởng của mầm bệnh và an toàn sinh học (hoạt tính tán huyết và mẫn cảm với kháng sinh). Độ bám dính vào niêm mạc ruột được coi là một tiêu chí lựa chọn quan trọng và là điều kiện tiên quyết cho tác dụng lâu dài của men vi sinh.

Ngoài men vi sinh, paraprobamel (thành phần thành tế bào) cũng có thể đóng vai trò thay thế cho việc sử dụng kháng sinh trong phòng ngừa và điều trị nhiễm trùng do mầm bệnh gây ra. Cả men vi sinh và paraprobamel đều có thể liên kết trực tiếp với vi khuẩn gây bệnh, làm hạn chế sự bám dính và xâm nhập của mầm bệnh vào tế bào ruột.

Dùng qua chế độ ăn uống hoặc tắm

Bổ sung vào chế độ ăn uống là phương pháp quản lý phổ biến nhất. Thông thường, men vi sinh được áp dụng trong thức ăn dưới dạng nuôi cấy đông khô, đôi khi được trộn với lipid để thêm vào như một dạng bổ sung. Probiotic cũng có thể được thêm vào toàn bộ bể hoặc nước ao.

Đối với ấu trùng cá và động vật có vỏ, thức ăn sống (ví dụ như artemia) đã được chứng minh là một chất mang men vi sinh hiệu quả.

Kết hợp nhiều chủng vi sinh vật

Trước đây, hầu hết các nghiên cứu về chế phẩm sinh học trong nuôi trồng thủy sản được sử dụng một cách hạn chế, nhưng hiện tại việc bổ sung kết hợp chế phẩm sinh học trong chế độ ăn cho động vật thủy sản trở nên phổ biến.

Ưu điểm của các chế phẩm đa chủng là chúng hoạt động tốt trong một loạt các điều kiện khác nhau, cũng như tác dụng với nhiều đối tượng nuôi.

Sử dụng vi khuẩn bất hoạt hoặc bào tử 

Trạng thái bào tử là cấu trúc được tạo ra bởi một vài chi vi khuẩn và chống lại nhiều yếu tố môi trường hoặc các tác động đến vi khuẩn. Các bào tử giúp vi khuẩn sống sót bằng cách chống lại những thay đổi cực đoan trong môi trường sống của chúng, bao gồm nhiệt độ khắc nghiệt, thiếu độ ẩm/khô hạn hoặc tiếp xúc với hóa chất và phóng xạ. Bào tử của lợi khuẩn có tác dụng tích cực trong việc điều hòa hệ miễn dịch, thiết lập lại cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Các bào tử vi khuẩn cũng có thể tồn tại ở mức độ dinh dưỡng thấp.

Tóm lại, men vi sinh hiệu quả vì hệ vi sinh vật đường ruột phụ thuộc vào khả năng tương tác của vi sinh vật trong hệ tiêu hóa, thông qua đó tác động đến tình trạng viêm nhiễm, chuyển hóa và miễn dịch. Mặc dù chúng ta không thể kết luận rằng chế phẩm sinh học có tốt hơn chất kích thích miễn dịch hoặc vắc-xin hay không, nhưng tác dụng có lợi của chúng đối với vật chủ và môi trường là không thể phủ nhận. Đây là một trong những phương pháp tiềm năng nhất hiện nay để tăng cường miễn dịch, giảm bớt tác động tiêu cực từ môi trường từ đó giúp kiểm soát bệnh trên cá tôm nuôi.