Blog

Dịch Covid-19 lan nhanh trên toàn cầu ảnh hưởng nghiêm trọng đến những thị trường tiêu thụ thủy sản lớn nhất thế giới của Việt Nam như: Mỹ, Trung Quốc, Italia, Tây Ban Nha, Pháp… Chính sách cách ly người dân và giãn cách xã hội cũng như giao thông ngưng trệ khiến chuỗi cung ứng bị gián đoạn, thị trường của ngành thủy sản biến động mạnh, giá hầu hết thủy sản các loại đều bị sụt giảm.

Theo ông Trần Đình Luân, Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong quý 1, ngành thủy sản không chỉ đối phó với dịch Covid-19 mà còn có hạn hán, xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long – nơi sản lượng thủy sản sản xuất, xuất khẩu chiếm tỷ trọng nhiều nhất. Ngành đã linh hoạt trong chỉ đạo và điều hành. Từ tháng 12/2019, Tổng cục Thủy sản đã chỉ đạo các địa phương về bố trí mùa vụ và các giải pháp để ứng phó, thích ứng với hạn hán, xâm nhập mặn.

Về tác động của dịch Covid-19 đối với các mặt hàng như: tôm hùm, ốc hương, cá song, Tổng cục Thủy sản đã chỉ đạo các địa phương hướng dẫn kỹ thuật cho bà con giảm mật độ, ứng dụng khoa học kỹ thuật, nuôi phù hợp nhằm giảm giá thành nhưng vẫn duy trì chất lượng sản phẩm để phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu sau khi dịch bệnh được kiểm soát.

Ông Trần Đình Luân, Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản cho biết: “Tổng cục sẽ tiếp tục thông tin về thị trường, nắm bắt để cân đối cung cầu và khả năng cung ứng của Việt Nam. Để giúp các địa phương tổ chức sản, xuất theo kế hoạch của lãnh đạo bộ ngay khi thông báo giãn cách xã hội chấm dứt, Bộ sẽ tổ chức hội nghị với các các địa phương. Trước mắt tập trung vào những đối tượng chủ lực là hội nghị về phát triển tôm, ngành hàng cá tra, phát triển ngành hàng khai thác nhằm mục tiêu giữa Bộ và các địa phương nhằm có phương án sản xuất tốt nhất để bà con ngư dân phục hồi sản xuất và tận dụng được thị trường trong nước và xuất khẩu”.

Cũng theo Tổng cục Thủy sản, trong tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp như hiện nay, ngành thủy sản vẫn có những cơ hội về thị trường. Cụ thể, ngành cá tra có thể tận dụng thời cơ các loại cá thịt trắng khác đang tăng giá mạnh, khiến cho các nhà máy chế biến của Liên minh Châu Âu (EU) có thể sẽ cân nhắc thay thế một phần bằng cá tra, nhất là khi thuế nhập khẩu cá tra từ Việt Nam vào EU giảm từ 5% xuống 0% nhờ Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Châu Âu (EVFTA).

Thay đổi để tồn tại

Năm 2009 Hợp tác xã (HTX) Xuân Thành, huyện Nghi Xuân (Hà Tĩnh) khởi nghiệp bằng 3ha đất cát ven biển thuê của xã. Thời điểm ấy, nuôi tôm là khái niệm khá mới mẻ với những người muốn làm giàu từ nghề nuôi trồng thủy sản. Tuy nhiên, điều kiện thời tiết chưa có nhiều biến động, môi trường nước tương đối sạch nên hầu như nuôi vụ nào “ăn chắc” vụ đó.

Sau khi tích góp được “vốn lận lưng”, năm 2015 HTX tiếp tục thuê thêm 8ha mở rộng diện tích nuôi trồng. Những năm sau đó, vẫn áp dụng kỹ thuật nuôi trực tiếp (lấy giống từ cơ sở sản xuất về thả xuống hồ nuôi đến khi thu hoạch) nhưng gần đây, thời tiết mưa nắng thất thường, nguồn nước ô nhiễm hơn nên HTX phải đầu tư thêm hạ tầng chuyển đổi sang công nghệ nuôi 3 giai đoạn.

Cụ thể, khoảng 1 triệu con tôm giống mua về được dèo trong bể 100m³ (khoảng 10 – 15m²); sau khi nuôi được 25 – 30 ngày tiến hành chuyển sang hồ nuôi thứ nhất (2.000m²); tiếp tục nuôi 30 – 40 ngày, tôm phát triển ổn định thì chuyển ra 2 hồ nuôi giai đoạn 3 (mỗi hồ 2.000m²).

Theo ông Hồ Quang Dũng, Giám đốc HTX Xuân Thành, tính ưu việt của nuôi tôm 3 giai đoạn là kiểm soát được tỷ lệ sống của tôm ngay tại bể dèo; tiết kiệm chi phí đầu tư từ 20 – 25% so với nuôi trực tiếp truyền thống.

“Nếu giá thành nuôi trực tiếp là 85.000 – 90.000đ/kg thì nuôi 3 giai đoạn chỉ nằm ở mức 70.000đ/kg. Như vậy, một cân tôm người nuôi có thể lãi thêm 15.000 – 20.000đ so với nuôi truyền thống. Tính như vậy để thấy rằng, việc thay đổi công nghệ nuôi tôm 3 giai đoạn là xu thế tất yếu để tồn tại”, ông Dũng nhấn mạnh.

Ông Hồ Quang Dũng cho biết thêm, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, đầu ra không ổn định nên HTX thả nuôi mật độ thấp, năng suất thu hoạch bình quân đạt 20 – 25 tấn/ha.

“Nếu nuôi đúng mật độ, năng suất có những vụ đạt đến 40 tấn/ha. Với 32 hồ/6ha thường xuyên thả nuôi luân phiên, doanh thu mỗi năm của HTX đạt 20 – 25 tỷ đồng”, ông Dũng nói.

Chia sẻ kinh nghiệm hơn 10 năm “bá chủ” nghề nuôi tôm ở Hà Tĩnh, ông Dũng bảo, yếu tố con người và công nghệ là chìa khóa thành công của HTX. Nuôi tôm lợi nhuận cao nhưng rủi ro cũng cực kỳ lớn. Người quản lý, cán bộ kỹ thuật như một “bác sỹ”, nếu không tâm huyết, không nhanh nhạy, bám sát con tôm để “bắt bệnh” thì sẽ thất bại một sớm một chiều.

Tuy diện tích nuôi của HTX không phải lớn nhưng riêng đội ngũ quản lý, kỹ thuật đã lên đến gần 10 người; công nhân trực tiếp đứng hồ là 20 người.

Để duy trì hoạt động sản xuất, HTX Xuân Thành đầu tư thêm 10 bể dèo tôm chuyển đổi sang công nghệ nuôi 3 giai đoạn. Ảnh: Võ Dũng.

Vụ tôm Xuân Hè giảm 28% diện tích

Ảnh hưởng của dịch Covid-19 khiến cho giá tôm tại Hà Tĩnh giảm từ 20.000 – 25.000đ/kg, tổng sản lượng tiêu thụ cũng giảm sút 30 – 40%. Do đó, vụ tôm Xuân Hè 2020, người nuôi trồng tại các địa phương thả giống có phần dè dặt.

Ông Lưu Quang Cần, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản Hà Tĩnh cho hay, theo kế hoạch, năm 2020 có khoảng 1.500 hộ nuôi tôm với diện tích thả nuôi đề ra là 2.750ha. Tuy nhiên, hiện diện tích xuống giống mới đạt hơn 1.000ha (giảm 28% so với cùng kỳ năm 2019), tập trung chủ yếu ở các huyện Nghi Xuân, Cẩm Xuyên, Thạch Hà…

Nguyên nhân một phần do nhu cầu tiêu thụ giảm sút, phần khác ảnh hưởng của việc cách ly xã hội, các phương tiện vận tải (đặc biệt là hàng không) hoạt động ít, ảnh hưởng đến việc vận chuyển con giống tôm từ các tỉnh phía Nam (Ninh Thuận, Bình Thuận, Bạc Liêu…) về sản xuất.

Ngoài ra, thời tiết diễn biến phức tạp, giá cả vật tư đầu vào tăng cao cũng gây khó khăn cho các hộ dân tái đầu tư sản xuất.

Được biết, sản lượng tôm nuôi ở Hà Tĩnh 4 tháng đầu năm 2020 đạt hơn 339 tấn, dư sức phục vụ thị trường nội tỉnh và các tỉnh lân cận như Nghệ An, Quảng Bình.

Để duy trì, phát triển nghề nuôi tôm trên địa bàn trong bối cảnh thị trường bấp bênh hiện nay, ông Lưu Quang Cần cho rằng, các huyện, thị xã cần khuyến cáo người dân nuôi rải vụ, không thả giống đồng loạt vụ Xuân Hè như những năm trước đây. Đặc biệt, ưu tiên đầu tư nuôi tôm vụ Đông để tăng lợi nhuận, do giá tôm vụ Đông nội tỉnh thường cao hơn vụ Xuân Hè từ 20 – 30%.

Giá tôm Ecuador giảm sâu

Giá tôm nguyên liệu tại Ecuador ở mức 3,6 USD/kg đối với tôm loại 30 – 40 con/kg; 3,2 USD/kg cho loại 40 – 50 con/kg; 3 USD/kg cho loại 50 – 60 con/kg; 2,8 USD/kg cho loại 60-70 con/kg và 2,4 USD/kg cho loại 70-80 con/kg.

“Nông dân đang phải bán tôm với giá thậm chí thấp hơn chi phí sản xuất. Nếu tình trạng này tiếp diễn, nó sẽ khiến nhiều người rơi vào tình trạng phá sản”, một đại diện trong ngành từ vùng Manabi trả lời báo Undercurrent News.

“Nếu chính phủ không tham gia và hỗ trợ chúng tôi, sẽ đến lúc tình trạng này không thể giải quyết và nông dân sẽ mắc nợ rất nhiều”.

Một bình luận trên diễn đàn dành cho các nhà sản xuất tôm ở Ecuador cũng có quan điểm tương tự. “Đây là những mức giá thấp nhất từ trước tới nay, một bối cảnh không mấy lạc quan cho ngành công nghiệp này”.

Ngành tôm của Ecuador vẫn mở cửa kinh doanh, nhưng chỉ hoạt động ở mức 30 – 50% công suất trong bối cảnh cuộc khủng hoảng COVID-19 khiến số người tử vong tiếp tục tăng và chính phủ phải thi hành nhiều biện pháp ngăn chặn dịch bệnh.

Ecuador đã ghi nhận 10.398 trường hợp nhiễm và 520 trường hợp tử vong tính đến ngày 22/4, trong đó gần 7.000 ca nhiễm và 232 ca tử vong xảy ra ở tỉnh Guayas.

Tuy nhiên, một số người dân Ecuador lo ngại tình hình còn tồi tệ hơn nhiều với số người chết trên thực tế vượt xa so với báo cáo.

“Người dân ước tính Ecuador hiện có khoảng 11.000 ca tử vong”, ông Juan Sole, Giám đốc thương mại của nhà cung cấp tôm Cartacua cho biết.

“Một số nhà máy chỉ hoạt động 20% công suất. Một số công ty đã phải đầu tư thêm tiền để đưa đón công nhân mỗi ngày vì hầu hết họ không muốn ra khỏi nhà.

Đại diện ngành từ Manabi cho biết thêm: “Các công ty liên tục nhận được đơn đặt hàng nhưng không có nhân công, đó là lí do tại sao tình hình ngày càng phức tạp hơn”.

“Hơn nữa, các hạn chế đi lại sẽ ngày càng thắt chặt vào tuần tới và chính phủ thông báo có thể sẽ tăng thế vì lợi ích của tất cả mọi người”.

Đối với các quốc gia nhập khẩu

Trên thực tế, Trung Quốc, quốc gia đang dần phục hồi sau đại dịch, trở thành nhà nhập khẩu tôm duy nhất của Ecuador trong vài tuần qua.

Vào tháng hai, 50% nhập khẩu trực tiếp tôm nước ấm của Trung Quốc đến từ Ecuador.

“Thị trường châu Âu hầu hết đã đóng cửa và Mỹ cũng ban bố tình trạng phong tỏa, đây là những thị trường tiêu thụ tôm chính”, ông Sole cho biết.

Mặc dù vậy, Nga vẫn tiếp tục nhập khẩu nhưng ở mức thấp hơn nhiều so với trước đó. Về phía thị trường Trung Quốc, nhu cầu tôm ngày càng tăng khi nước này bắt đầu nối lại các hoạt động kinh tế.

Ngoài ra, các nhà nhập khẩu tôm Trung Quốc có kế hoạch không mua hàng với số lượng lớn nhằm giữ giá càng thấp càng tốt.

Trái ngược với giá nông sản, chi phí vận chuyển và giá cước (CFR) ngày càng tăng. Trung Quốc sẽ tận dụng tối đa giá thấp và yêu cầu mức giá CFR như trước khi dịch bệnh bùng phát.

Theo ông Nelson Fernandes, Giám đốc của Golden Mar Seafoods – nhà nhập khẩu và phân phối tôm của tôm ở Nam Âu, mức giá CFR hiện ở mức trung bình từ 5,4 – 5,6 USD/kg.

“Mức giá CFR ở châu Âu là 5,8 USD/kg đối với tôm loại 30 – 40 con/kg vào cuối tháng 1. Vào tháng 2, Trung Quốc đã thực hiện biện pháp phong tỏa và giá giảm xuống khoảng 5,2 USD/kg. Thời điểm hiện tại, giá trung bình đạt 5,4 – 5,6 USD/kg.”

Giá CFR bao gồm thuế và chi phí đóng gói, xử lí và vận chuyển bổ sung. “Giá tôm xuất tại trang trại giảm không liên quan đến thương mại quốc tế”.

Ông Fernandes cũng cho biết Trung Quốc đang hạn chế các đơn đặt hàng tôm do tình trạng dư thừa, khiến giá CFR ở mức khoảng 5,8 USD/kg đối với tôm loại 30 – 40 con/kg. Sự gia tăng này là tạm thời và giá CFR tại Trung Quốc đang bắt đầu giảm trở lại.

Để nuôi tôm đạt hiệu quả, ông Huỳnh Xuân Diện, Giám đốc Hợp tác xã Nuôi tôm năng suất cao xã Tân Hưng, huyện Cái Nước, đã cải tiến thành công chiếc mô-tơ chạy quạt tạo oxy cho tôm nuôi, ứng dụng vào thực tiễn sản xuất. Mô-tơ này không chỉ hoạt động hiệu quả, tiết kiệm chi phí tiền điện, mà còn khắc phục được tai nạn điện cho người nuôi tôm.

Hiện nay, những người nuôi tôm thâm canh, siêu thâm canh trên địa bàn huyện Cái Nước đang sử dụng dòng diện xoay chiều 220V, cung cấp cho mô-tơ chạy quạt tạo oxy cho tôm nuôi. Nhưng do bất cẩn trong quá trình sử dụng, có không ít trường hợp bị tai nạn điện, dẫn đến tử vong.

Để khắc phục tai nạn điện trong nuôi tôm, ông Huỳnh Xuân Diện cùng các cộng sự cải tiến thành công chiếc mô-tơ điện xoay chiều 220V, trở thành mô-tơ điện một chiều 48V; kết hợp với bộ điều tốc để điều chỉnh vòng quay của hệ thống quạt tạo oxy cho tôm nuôi theo ý muốn, tạo ra lượng oxy phù hợp cho tôm nuôi ở từng giai đoạn. Còn khi vận hành, dùng tay chạm trực tiếp vào thiết bị vẫn an toàn, không bị điện giật, khắc phục được tình trạng tai nạn điện trong nuôi tôm.

Qua ứng dụng thực tiễn trong sản xuất, mô-tơ sử dụng dòng điện một chiều 48V do ông Diện cải tiến không chỉ hoạt động hiệu quả, tiết kiệm chi phí tiền điện, khi kết hợp nguồn tôm giống chất lượng, sau hai tháng thả nuôi tôm đạt trọng lượng từ 50 – 60 con/kg. Với ao nuôi, tôm 250m2, dự kiến sau khi thu hoạch, trừ chi phí sẽ có lãi ít nhất 200 triệu đồng. Ông Diện cho biết: “Hiện nay mình đang thí điểm mô hình nuôi tôm, bắt tôm giống của Công ty TNHH đầu tư Thủy sản Nam Miền Trung, kết hợp sử dụng mô-tơ cải tiến dòng một chiều 48V chạy quạt tạo oxy cho tôm nuôi, thấy tốc độ tôm phát triển rất nhanh. Sau gần 2 tháng thả nuôi, tôm đạt trọng lượng trung bình từ 50 – 60 con/kg, đã tiết kiệm được chi phí, người nuôi tôm có lãi khá cao. Điều này cho thấy, khi sử dụng nguồn tôm giống chất lượng, kết hợp sử dụng thiết bị tiết kiệm điện, cho dù giá tôm thẻ chân trắng nguyên liệu trên thị trường sụt giảm còn 70 ngàn đồng/kg, người nuôi tôm cũng không sợ thua lỗ”.

Chiếc mô-tơ cải tiến được ông Huỳnh Xuân Diện ứng dụng vào thực tiễn sản xuất.

Sau khi cải tiến thành công mô-tơ dòng điện một chiều sử dụng nguồn điện 48V, ông Huỳnh Xuân Diện còn có ý tưởng ứng dụng nguồn năng lượng mặt trời, cung cấp cho mô-tơ để chạy quạt tạo oxy cho tôm nuôi. Khi ấy, người nuôi tôm thâm canh, siêu thâm canh không phải tốn kém chi phí đầu tư hạ thế lưới điện, máy phát điện dự phòng và hàng tháng không phải chi trả tiền điện, người nuôi tôm sẽ không còn gánh nặng chi phí sản xuất như hiện nay.

Anh Nguyễn Văn Dương (ấp Hợp Tác Xã, xã Tân Hưng, huyện Cái Nước), là một trong những hộ dân có thâm niên trong nghề nuôi tôm siêu thâm canh. Sau khi tham quan thực tế chiếc mô-tơ cải tiến của anh Huỳnh Xuân Diện, đang hoạt động cung cấp oxy cho tôm nuôi, anh hết sức tâm đắc và cho rằng: “Anh Diện cải tiến chiếc mô-tơ này hết sức hữu ích, sẽ giúp người nuôi tôm tiết kiệm được chi phí tiền điện, không còn lo sợ tai nạn do điện giật, tôi sẽ ứng dụng cho dàn ao tôm của gia đình để nâng cao hiệu quả sản xuất”.