Loài tôm mới được tìm thấy được đặt tên khoa học là Ustralatya hawkei. Loài tôm này dùng những “cái lưới” nhỏ trên hai chân trước để lọc sinh vật phù du làm thức ăn. Chúng chỉ được tìm thấy ở những nơi có nước sạch vì trong nước bẩn, lưới lọc sẽ bị chặn khiến chúng không lọc được sinh vật phù du.

Các nhà nghiên cứu từ Đại học Southern Cross, REST Energy và Đại học Griffith đã phát hiện ra loài này. Tiến sĩ Ben Mos, một nhà sinh vật học biển từ Đại học Southern Cross đã điều tra vòng đời phức tạp của tôm Ustralatya hawkei, ông đã phát hiện ra nhiều điều đáng kinh ngạc.

Tôm Ustralatya hawkei khi vừa sinh ra tất cả đều là giống đực, chúng chuyển đổi giới tính khi chúng đã trưởng thành. Con cái mang trứng dưới bụng cho đến khi trứng nở ra ấu trùng, quá trình sinh sản được diễn ra ở biển, sau đó, tôm con vượt biển trở về suối nước ngọt trên núi cao.  Hành trình sinh sản và trở về của Ustralatya hawkei vô cùng gian nan, các thác nước lớn chỉ là một trong nhiều chướng ngại vật mà chúng phải vượt qua quay trở lại suối nước ngọt.

“Ustralatya hawkei đã trèo lên khỏi mặt nước để leo lên những vách đá cao 100 mét bên cạnh thác nước. Đó là một kỳ công tuyệt vời đối với một loài động vật thường sống dưới nước”, Tiến sĩ Mos nói.

Loài tôm này có liên quan chặt chẽ với một loài tôm ăn lọc khác được mô tả lần đầu tiên cách đây gần 100 năm. Ustralatya hawkei có lẽ đã bị bỏ qua cho đến bây giờ vì hai loài trông rất giống nhau. Tuy nhiên, các kỹ thuật di truyền và thống kê hiện đại chứng minh rõ ràng rằng Australatya hawkei là một loài mới sống ở phía bắc Queensland; họ hàng gần của nó, Australatya striolata, sống chủ yếu ở New South Wales và Victoria.

Tiến sĩ Satish Choy, trưởng nhóm nghiên cứu phát biểu: “Trong tự nhiên có nhiều loài tôm bị đe dọa, thậm chí một số loài đã tuyệt chủng. Chúng ta cần biết có bao nhiêu loài ở ngoài kia để có các giải pháp phù hợp bảo vệ chúng. Các phương pháp phân loại hiện đại đang giúp tìm ra những loài mới không được chú ý vì chúng trông giống với các loài đã được khoa học biết đến. ”

Thời gian qua, việc nuôi trồng thủy sản trên địa bàn thành phố Hà Nội đã và đang phát triển về diện tích và sản lượng với nhiều đối tượng nuôi, như: Cá chép, cá rô phi, cá trắm cỏ, thủy đặc sản… Nhiều mô hình nuôi thủy sản cũng đã chuyển từ bán thâm canh sang thâm canh đạt hiệu quả cao… Cùng với đó là việc sử dụng thức ăn thủy sản, thuốc thú y thủy sản, sản phẩm xử lý môi trường trong nuôi trồng thủy sản tăng lên. Thực hiện các văn bản chỉ đạo của Trung ương, Sở NN&PTNT đề nghị UBND các quận, huyện, thị xã tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến các quy định về quản lý thức ăn thủy sản, thuốc thú y thủy sản, sản phẩm xử lý môi trường nuôi; rà soát, thống kê các cơ sở trên địa bàn. Đồng thời, phối hợp với Sở NN&PTNT trong công tác thanh tra, kiểm tra điều kiện sản xuất và chất lượng sản phẩm thuốc thú y thủy sản, thức ăn thủy sản, sản phẩm xử lý môi trường nuôi trồng thủy sản lưu thông trên thị trường.

Đối với tổ chức, cá nhân sản xuất thức ăn thủy sản, sản phẩm xử lý môi trường nuôi trồng thủy sản: Thực hiện kiểm soát chất lượng trong quá trình sản xuất theo quy định của pháp luật về chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Thực hiện công bố tiêu chuẩn áp dụng; công bố sự phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật quốc gia tương ứng theo quy định. Chịu trách nhiệm trước pháp luật về chất lượng sản phẩm do mình sản xuất; xử lý, thu hồi hoặc tiêu hủy sản phẩm không đảm bảo chất lượng theo quy định của pháp luật; bồi thường thiệt hại gây ra cho người mua, người nuôi trồng thủy sản.

Các cơ sở được Sở NN&PTNT kiểm tra, chứng nhận đủ điều kiện sản xuất thức ăn thủy sản, sản phẩm xử lý môi trường nuôi trồng thủy sản theo quy định. Gửi thông tin sản phẩm đến Tổng cục Thủy sản (Bộ NN&PTNT) theo quy định trước khi lưu thông sản phẩm trên thị trường. Chấp hành việc thanh tra, kiểm tra của cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật. Đối với các sản phẩm thức ăn thủy sản, sản phẩm xử lý môi trường nuôi trồng thủy sản đã được xác nhận trước ngày 1-1-2019 được phép tiếp tục sản xuất, nhập khẩu đến ngày 1-1-2020 và lưu thông, sử dụng đến hết thời hạn sử dụng của sản phẩm. Sở NN&PTNT giao Chi cục Thủy sản Hà Nội tiếp nhận hồ sơ công bố hợp quy của các tổ chức, cá nhân sản xuất thức ăn, sản phẩm xử lý môi trường nuôi trồng thủy sản trên địa bàn thành phố từ ngày 1-1-2020.

Các tổ chức, cá nhân mua bán thức ăn thủy sản, sản phẩm xử lý môi trường nuôi trồng thủy sản có trách nhiệm: Kiểm tra, nguồn gốc xuất xứ, thời hạn sử dụng, độ nguyên vẹn của sản phẩm; dấu hợp chuẩn, dấu hợp quy nếu có. Thực hiện các biện pháp bảo quản chất lượng sản phẩm theo hướng dẫn của nhà sản xuất nhằm duy trì chất lượng sản phẩm. Chấp hành việc thanh tra, kiểm tra về điều kiện cơ sở, chất lượng sản phẩm theo quy định của pháp luật; xử lý, thu hồi, tiêu hủy sản phẩm vi phạm chất lượng, an toàn thực phẩm, bồi thường thiệt hại gây ra cho người nuôi trồng thủy sản theo quy định của pháp luật.

Đối với tổ chức, cá nhân buôn bán thuốc thú y phải bảo đảm các điều kiện: Có giấy GCN đăng ký kinh doanh hoặc GCN đăng ký doanh nghiệp; có địa điểm, cơ sở vật chất, kỹ thuật phù hợp; người quản lý, người trực tiếp bán thuốc thú y phải có chứng chỉ hành nghề thú y; có GCN đủ điều kiện buôn bán thuốc thú y.

Đối với các cơ sở sản xuất thức ăn thủy sản, sản phẩm xử lý môi trường nuôi trồng thủy sản; cơ sở buôn bán thuốc thú y thủy sản nếu trước ngày 01-01-2020 không thực hiện các quy định nêu trên, Chi cục Thủy sản Hà Nội tiến hành rà soát, kiểm tra, xử lý theo quy định hiện hành.

Theo kết quả quan trắc môi trường ngày 27-11 tại Sóc Trăng cho thấy, độ mặn tại các điểm đo đã lên sớm hơn cùng kỳ năm 2018 từ 5 – 16‰, chủ yếu tại các khu vực của huyện Trần Đề, Cù Lao Dung và TX. Vĩnh Châu. Cụ thể: tại đầu vàm Trà Niên (điểm giao xã Hòa Đông và Vĩnh Hải) độ mặn được ghi nhận là 10‰, cống Sáu Quế 1 14‰, cống Tầm Vu 6‰, cống Xà Mách 10‰, vàm Ông Tám 5‰, bến đò Nông trường 30-4 là 16‰… Cùng với độ mặn về sớm, giá tôm hiện vẫn giữ ở mức cao, nên tại một số vùng nuôi, nông dân bắt đầu cải tạo ao và thả giống nuôi sớm.

Theo các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu tôm trong tỉnh, sau thời gian tăng mạnh, gần đây, giá tôm thẻ cỡ lớn đã có dấu hiệu chững lại do hầu hết các doanh nghiệp đã thu gom đủ lượng hàng theo hợp đồng đã ký kết. Theo đó, tôm thẻ cỡ từ 15 – 25 con/kg được ghi nhận có mức giảm từ 2.000 – 3.000 đồng/kg, nhưng giá tôm thẻ cỡ vừa và nhỏ lại đang có dấu hiệu tăng, nhất là tôm thẻ cỡ từ 45 – 70 con/kg do nguồn cung không đáp ứng kịp nhu cầu thu mua của các nhà máy. Theo bảng giá tôm thẻ công bố ngày 29-11, tôm thẻ loại 45 con/kg có giá từ 138.000 – 150.000 đồng/kg và tôm thẻ loại 70 con/kg giá từ 119.000 – 130.000 đồng/kg, tức tăng khoảng 2.000 đồng/kg so với tuần trước. Riêng tôm thẻ loại 100 con/kg cũng có giá gần 100.000 đồng/kg.

Với những thuận lợi về độ mặn, môi trường và giá tôm như hiện nay, tại một số vùng nuôi, người dân đang tính đến chuyện lấy nước vào thả nuôi sớm để tranh thủ cơ hội. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng hiện nay là làm sao kiểm soát tốt dịch bệnh trên tôm, nhất là bệnh chậm lớn do vi bào tử trùng (EHP) để đảm bảo thắng lợi cho vụ tôm năm sau. Ông Phục chia sẻ: “Việc thiếu hụt nguồn tôm phục vụ chế biến gần đây có nguyên nhân không nhỏ từ dịch bệnh EHP. Không chỉ gây thiệt hại cho các ao đang nuôi, dịch bệnh này còn gây lo ngại khiến nhiều diện tích, người nuôi không dám thả nuôi, làm sụt giảm nguồn cung ở giai đoạn cuối của mùa vụ. Nếu không có giải pháp phòng trị bệnh EHP sớm và hiệu quả, người nuôi tôm tiếp tục gặp khó và nhiều khả năng sẽ lại thiếu nguyên liệu trong vụ tôm tới”.

Bệnh EHP thường phát triển mạnh vào mùa mưa do có nhiều nguồn nước thải đổ ra hệ thống sông, rạch. Hiện bệnh này vẫn chưa có thuốc đặc trị nên một khi chúng bùng phát, người nuôi sẽ bị thua lỗ nặng do tôm ăn nhiều, nhưng chậm lớn, chết từ từ. Khi EHP kết hợp với 2 loại vi khuẩn yếm khí dưới đáy ao sẽ gây thêm bệnh phân trắng cho tôm. Dẫn nguồn thông tin kết quả phân tích mẫu bằng phương pháp PCR của TS. Trần Hữu Lộc – Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh trong các tháng 5, 7 và 9, TS. Prakan Chiaratkhongman – Công ty CP cho biết tỷ lệ lưu hành EHP tại vùng nuôi tôm Việt Nam bình quân của 3 tháng trên lên đến 70%. Riêng tại tỉnh Bạc Liêu gần như 100% mẫu nước đều có sự hiện diện của EHP.

Nguồn gốc của bệnh EHP theo các nhà khoa học và người nuôi tôm lâu năm chủ yếu là từ con giống và môi trường. Vì vậy, các kiến nghị cho rằng, ngành chức năng cần tăng cường kiểm soát EHP ngay từ khâu nhập khẩu tôm bố mẹ cho đến khâu lưu thông, phân phối tôm post về vùng nuôi để kịp thời ngăn chặn có hiệu quả dịch bệnh này. Mặt khác, cũng cần đưa EHP vào chỉ tiêu quan trắc môi trường, cùng với đó là kiểm soát tốt các nguồn xả thải ra sông, rạch, nhất là nguồn từ các cơ sở chăn nuôi và hướng dẫn người nuôi các biện pháp ngăn ngừa. Còn theo TS. Prakan Chiaratkhongman, việc quản lý nguồn chất thải, nước thải ra môi trường tại các vùng nuôi là đặc biệt quan trọng trong phòng chống EHP. TS. Prakan Chiaratkhongman chia sẻ: “Nếu các trang trại, hộ nuôi tôm thâm canh hoặc nuôi ứng dụng công nghệ cao không có hệ thống ao chứa để xử lý bùn trước khi thải ra môi trường thì nguy cơ EHP bùng phát mạnh trong tương lai sẽ ngày càng cao, người nuôi tôm sẽ gặp rất nhiều khó khăn”.

Trước diễn biến thuận lợi lẫn khó khăn trên, theo Chi cục Thủy sản Sóc Trăng, người nuôi không nên vội lấy nước nuôi tôm mà nên tập trung cải tạo nền đáy ao cho thật kỹ để diệt các mầm bệnh như vi rút, vi khuẩn và vật chủ trung gian như hến, ốc đinh… để vừa cải tạo ao tốt vừa có thời gian ngừng nghỉ để giảm tải cho ao nuôi, cắt vụ, cắt mầm bệnh, thả các loại cá như cá rô phi, cá chẽm, cá trê… để làm sạch ao nuôi, chuẩn bị tốt hơn cho vụ tôm nước lợ sắp tới. Đây là khuyến cáo cần thiết để người nuôi cân nhắc, quan tâm nhiều hơn đến các yếu tố tác động đến tôm nuôi, chứ không chỉ quan tâm mỗi độ mặn và giá cả.