Cơ hội và thách thức của tôm Việt trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19

Xuất khẩu tôm vào thị trường Mỹ tăng 18,2%

Theo Hiệp Hội Chế biến và XK thủy sản Việt Nam (Vasep), tháng 3 năm nay, XK tôm Việt Nam sang Mỹ đạt 41,3 triệu USD, tăng 11,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Mỹ đứng thứ hai về nhập khẩu (NK) tôm của Việt Nam. Lũy kế ba tháng đầu năm nay, XK tôm Việt Nam sang thị trường này đạt 115,5 triệu USD, tăng 18,2% so với cùng kỳ năm 2019. Đây là mức tăng trưởng tốt nhất trong tốp 5 thị trường NK tôm chính của Việt Nam.

Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), thông thường, Mỹ đặt hàng nhập khẩu tôm trước khoảng hai tháng. Do đó việc nhập khẩu tôm trong hai tháng đầu năm 2020 không chịu tác động của dịch Covid-19. Mỹ tăng mạnh nhập khẩu tôm trong hai tháng đầu năm 2020 do nhu cầu cuối năm 2019 tăng mạnh khi kinh tế nước này khả quan, giá tôm ở mức hợp lý và doanh thu bán tôm cho doanh nghiệp dịch vụ thực phẩm của Mỹ tăng. Ngoài ra, các công ty có xu hướng chuẩn bị nguồn hàng cho kỳ nghỉ lễ Phục sinh và xu hướng tiêu dùng mùa hè đang tăng mạnh.

Dịch Covid-19 lây lan rộng ở Mỹ bắt đầu từ tháng 3-2020 khiến hoạt động NK hàng hóa trong đó có tôm vào thị trường này bị đình trệ. Nhu cầu NK cũng giảm do giảm mạnh tiêu thụ ở phân khúc dịch vụ thực phẩm do các biện pháp kiểm soát dịch bệnh của chính phủ Mỹ. Tuy nhiên, nhu cầu tiêu thụ tôm ở phân khúc bán lẻ vẫn tăng để phục vụ nhu cầu thiết yếu của người dân.

Trong khi đó, nguồn cung tôm lớn nhất cho Mỹ là Ấn Độ, cũng là đối thủ cạnh tranh chính của tôm Việt Nam trên thị trường Mỹ, đang gặp nhiều khó khăn do dịch Covid-19. Lệnh phong tỏa nhằm hạn chế dịch Covid-19 lây lan ở Ấn Độ bắt đầu từ 23-3 và kéo dài đến 3-5 đã ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất của nước này khi tháng 3 là tháng cao điểm để thả giống vụ hè. Người nuôi tôm ở Ấn Độ gặp khó khăn về nguồn cung và vận chuyển tôm giống trong khi đầu ra bị tắc, không có người chăm sóc tôm vì lệnh phong tỏa, giá tôm nguyên liệu giảm sâu. Do Lệnh phong tỏa, một số nhà máy chế biến của Ấn Độ chỉ có thể hoạt động 50% số lượng công nhân. Nên XK tôm của Ấn Độ sang Mỹ trong tháng 3-2020 bị ảnh hưởng.

Bảo đảm nguồn cung nguyên liệu, sản xuất khi hết dịch

Vasep khuyến nghị, trong khi dịch bệnh trên toàn thế giới vẫn chưa được khống chế và chưa có nhiều dấu hiệu tích cực, cả người nuôi và DN vẫn đang nỗ lực cố gắng để vượt qua khó khăn. Người nuôi tôm cũng đang cần sự hỗ trợ khống chế kịp thời dịch bệnh trên tôm, nhất là bệnh đốm trắng và hoại tử gan tụy cấp, bởi nếu không rất dễ xảy ra thiếu hụt nguyên liệu tôm khi thị trường tôm hồi phục.

Tình hình dịch bệnh cũng chưa thể dự đoán được sẽ kéo dài bao lâu. Tuy nhiên, tôm thuộc nhóm thực phẩm thiết yếu với mức giá dễ chịu nên nhu cầu tiêu thụ vẫn có trên thế giới và nội địa trong thời gian tới. Tình hình phòng, chống dịch Covid-19 ở Trung Quốc, Hàn Quốc đang có chiều hướng tốt hơn sẽ có thêm hy vọng cho người nuôi và nhà máy chế biến khi đầu ra phần nào được tháo gỡ. Khi các nước sản xuất chính như Ấn Độ và Ecuador cũng đang gặp khó khăn về sản lượng do dịch bệnh, thời tiết, Việt Nam cần bảo đảm nguồn cung nguyên liệu, sản xuất đón đầu khi dịch bệnh được khống chế, các nước nhập khẩu tôm chính đang thực hiện các gói kích cầu… thì nhu cầu tiêu thụ tôm sẽ tăng cao và hy vọng giá sẽ tăng theo.

Hiện nay, do dịch Covid-19 khiến nhu cầu tiêu thụ giảm, các nước như EU, Australia, Hàn Quốc… đều áp dụng các biện pháp phong tỏa hoặc hạn chế đi lại nên ảnh hưởng đến việc giao hàng, theo đó, giá tôm nguyên liệu có xu hướng giảm trong quý đầu năm nay. Người nuôi cần chọn lựa phương án thu hoạch tôm phù hợp. Nếu tôm nuôi không đạt, nông dân nên thu hoạch sớm để không bị thua lỗ. Nếu tôm đang ở giai đoạn có kích cỡ nhỏ và phát triển tốt thì nên tiếp tục nuôi tôm lên kích cỡ lớn hơn để bán với giá cao hơn.

Doanh nghiệp XK sang thị trường nên tập trung vào các sản phẩm chế biến sâu, giá trị gia tăng như tôm dễ bóc vỏ EZ… để phù hợp với nhu cầu tiêu dùng của phân khúc này.